Welkom in de wereld van de Internationale Neerlandistiek
Jaarlijks volgen ongeveer 16.000 studenten een academische studie Nederlands. Dat doen ze niet alleen in Nederland of Vlaanderen, maar ook ver daarbuiten: van Zweden tot Zuid-Afrika en van de Verenigde Staten tot Japan. Jawel, de neerlandistiek is een internationale discipline en is wereldwijd aanwezig. In maar liefst 40 landen is het mogelijk om een academische studie Nederlands te volgen. Die studie bestaat in verschillende smaken en kleuren. Sommige universiteiten en hogescholen bieden het Nederlands aan als vak of minor, andere bieden een volledig uitgebouwde opleiding neerlandistiek, van bachelor tot master. Ook inhoudelijk is de verscheidenheid groot, gaande van opleidingen die zich met name richten op taalverwerving tot filologische opleidingen en opleidingen met een interdisciplinaire insteek. In sommige landen heeft de neerlandistiek een lange traditie, in andere heeft ze nog maar heel recent haar intrede gemaakt. Eén ding hebben alle opleidingen in de wereld met elkaar gemeen: ze worden gedragen door geëngageerde docenten, met een hart voor het Nederlands en voor hun studenten.
Ondersteuning en versterking van de internationale neerlandistiek
Al sinds 1980 maken de Nederlandse en de Vlaamse overheid samen hun beleid voor de internationale neerlandistiek. Ze doen dat via de Taalunie. Dat beleid richt zich op ondersteuning en versterking van (initiatieven binnen) de internationale neerlandistiek, en op positieve beeldvorming rond het (leren van het) Nederlands. Via de Taalunie zorgen de Nederlandse en de Vlaamse overheid er onder meer voor dat aanzetten om nieuwe afdelingen neerlandistiek in de wereld op te richten worden versterkt, dat noodlijdende afdelingen tijdelijk ondersteuning krijgen, dat de Internationale Vereniging voor de Neerlandistiek structureel middelen krijgt om haar rol ten volle te kunnen spelen en dat jaarlijks, in het Nederlandse taalgebied, een professionaliseringsaanbod voor docenten en een zomercursus Nederlands voor studenten wordt georganiseerd. Verder is in de afgelopen jaren, binnen de Taalunie, een breed palet aan subsidieregelingen uitgewerkt om de internationale neerlandistiek op verschillende manieren te ondersteunen.
Het gaat daarbij om regelingen die trachten in te spelen op de nood aan extra menskracht (de subsidieregeling voor gastdocenten, de suppletieregeling voor docent-moedertaalsprekers, de beurs voor student-ondersteuners en de subsidieregeling voor gastschrijvers) en de behoefte aan professionalisering (subsidieregeling voor ondersteuning voor colloquia voor doctorandi en habilitandi en andere wetenschappelijke bijeenkomsten). Daarnaast zijn er regelingen om regionale en thematische samenwerking te versterken (werkingssubsidie voor netwerken), om innovatie binnen de internationale neerlandistiek te bevorderen (regeling voor projectsubsidie Nederlands als vreemde taal / neerlandistiek in het hoger onderwijs) en om beginnende onderzoekers in de neerlandistiek te ondersteunen (onderzoeksbeurzen). Bovendien kan elke afdeling neerlandistiek met minstens vijf studenten een basissubsidie verkrijgen, waarmee ze kleine uitgaven kunnen doen ter bevordering van de kwaliteit en de professionaliteit van hun onderwijs.
Sinds het najaar van 2021 faciliteert de Taalunie daarenboven de website mijnNederlands. Het is dé online plek voor iedereen in de wereld die het Nederlands leert of onderwijst. Leerders kunnen er terecht voor onder meer informatie over waar ze het Nederlands kunnen studeren, over welke kansen het Nederlands kan bieden en over waar en hoe ze een interessante stageplek kunnen vinden die hen ook oefenkansen voor het Nederlands biedt. Voor lesgevers voorziet mijnNederlands onder andere in inspirerend lesmateriaal, in informatie over studiedagen en congressen, en in concrete materialen voor zelfstudie en zelfontwikkeling. Sinds kort biedt mijnNederlands op een digitale kaart ook informatie over waar in de wereld Nederlands gestudeerd kan worden.
Ondanks de initiatieven die binnen de Taalunie worden ontplooid en de subsidiemogelijkheden die er zijn, is de ondersteuning die de Taalunie kan geven, niet altijd toereikend voor de uitdagingen waarmee de internationale neerlandistiek en haar docenten geconfronteerd worden. In alle regio’s in de wereld staan er afdelingen onder druk. De oorzaken ervoor zijn uiteenlopend: dalende studentenaantallen, een gebrek aan menskracht, opvolgingsproblemen, te hoge werkdruk, beperkte zichtbaarheid, isolering binnen de universiteit of hogeschool, enz. Op sommige plaatsen is sprake van een combinatie van deze problemen. Duurzame oplossingen ervoor zijn doorgaans enkel mogelijk in samenwerking met het bestuur van de betreffende universiteit of hogeschool. Net daar knelt soms het schoentje. Maar dat neemt niet weg dat die druk, bottom-up, via gerichte ingrepen en projecten, toch wat verlicht kan worden. Dat is precies wat met het impulstraject werd beoogd.
Impulstraject
In 2021 beslisten de Nederlandse en de Vlaamse overheid om samen, eenmalig, via de Taalunie, € 600.000 te investeren in impulsen voor de internationale neerlandistiek. Impulsen, die in de periode 2022-2024, samen met neerlandici in de wereld, werden ontplooid. Ze kregen vorm binnen vier projectclusters, waarin respectievelijk ‘menskracht en ondersteuning’, ‘attractiviteit en netwerking’, ‘verbondenheid, samenwerking en uitwisseling’ en ‘zichtbaarheid en erkenning’ centraal stonden. De opbrengsten van het traject zijn divers. Maar ze zijn bovenal duurzaam en zonder uitzondering het resultaat van een mooie samenwerking met en tussen docenten Nederlands in de hele wereld. Zo is tijdens het impulstraject onder meer een voorbereidingstraject voor student-ondersteuners uitgewerkt, is een blauwdruk voor Doctoral Schools ontwikkeld, zijn nieuwe netwerken geïnitieerd rond bronnentaal, zakelijk vertalen en effectieve didactiek Nederlands als Vreemde Taal, is een inspiratiewijzer gemaakt met handreikingen om een netwerk te starten en succesvol uit te bouwen en is de digitale lezingenreeks Voortvarend Nederlands Virtueel uitgebouwd. Het zijn enkele voorbeelden van wat is gerealiseerd.
Portfolio
Ook dit portfolio is een van de resultaten van het impulstraject. Het is een instrument om de zichtbaarheid van de internationale neerlandistiek te vergroten. Veel van wat binnen afdelingen en netwerken gebeurt, blijft immers nog al te vaak onder de radar. Het portfolio wil daar verandering in brengen.
Het portfolio is opgebouwd uit twee delen. Het eerste deel biedt portretten van afdelingen en netwerken neerlandistiek in de wereld. Deze vertellen het verhaal van de afdeling of het netwerk en laten de lezer kennismaken met de sterkhouders erachter; met wie ze zijn, met wat deze mensen drijft, met wat ze doen, en met wat hun werk betekent of kan betekenen voor studenten, collega’s-neerlandici, het bedrijfsleven en de brede samenleving. De verschillende portretten bij elkaar laten de rijkdom en de diepgang van de internationale neerlandistiek zien, in al haar verscheidenheid. Het tweede deel van het portfolio beschrijft de verschillende projecten die binnen het impulstraject zijn gerealiseerd en linkt door naar projectwebsites en/of ontwikkelde materialen.
Het portfolio is opgezet als een ‘levend’ portfolio. De komende tijd wordt het verder aangevuld met meer portretten. De selectie op dit moment is dan ook niet meer dan een eerste selectie en het begin van een ruimer verhaal.
