Een verslag van 'Netwerk Direct Duidelijk live: blik op beeld'
Een beeld zegt meer dan duizend woorden, aldus de bekende uitdrukking. Maar als mensen je beeld niet begrijpen, kun je de plank flink misslaan! Tijdens het event 'Netwerk Direct Duidelijk live: blik op beeld' op dinsdag 11 maart 2025 gingen we samen met bijna 200 bezoekers uit Nederland én Vlaanderen in op de vraag hoe beeld een bepalende rol kan hebben in begrijpelijke overheidscommunicatie.
De Taalunie organiseerde dit evenement in de Centrale Bibliotheek van Rotterdam samen met het Netwerk Direct Duidelijk van Gebruiker Centraal. Wat waren de belangrijkste onderwerpen en lessen van de dag? En hoe zetten het Netwerk Direct Duidelijk, Gebruiker Centraal en de Taalunie zich verder in voor begrijpelijke overheidscommunicatie en beeldtaal in het bijzonder?
De Taalunie en duidelijke taal
“Duidelijke taal is een belangrijk speerpunt in ons beleid. De Taalunie houdt zich vooral bezig met duidelijke teksten, maar als je als overheid iedereen wilt bereiken, moet je ook nadenken over het gebruik van beeld. Met goede iconen, illustraties en foto's kun je mensen helpen om informatie gemakkelijker te verwerken.” Aldus Lydeke van Os, beleidsadviseur bij de Taalunie, tijdens de opening van het event.
De Taalunie zet zich al meer dan tien jaar actief in voor het bevorderen van begrijpelijke taal bij de overheid. Samen met verschillende partners uit Nederland en Vlaanderen organiseren we activiteiten voor overheden en andere maatschappelijke organisaties om kennis uit te wisselen. Bovendien ontwikkelen en verspreiden we samen met de partners hulpmiddelen om ambtenaren te ondersteunen bij het begrijpelijker maken van hun teksten. In Nederland werken we in het bijzonder samen met het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK), Gebruiker Centraal en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten. De landelijke campagne Direct Duidelijk, die we in 2018 samen met BZK startten, is inmiddels uitgegroeid tot allerlei activiteiten en projecten bij in de eerste plaats Gebruiker Centraal, maar bijvoorbeeld ook bij verschillende gemeenten: zo heet de lokale campagne voor duidelijke taal in Den Haag 'Direct Duidelijk Den Haag'.
In Vlaanderen is Team Taaladvies van de Vlaamse overheid met de campagne Heerlijk Helder onze belangrijkste samenwerkingspartner. Om het jaar staat de grote Heerlijk Helderdag op het programma, waar workshops worden gegeven en de Heerlijk Helderprijs wordt uitgereikt. Ook de organisatie Wablieft is een belangrijke voorvechter van duidelijke taal.
Beeld gebruiken in een tekst
Beeld kan de begrijpelijkheid van teksten nog verder vergroten, maar dat beeld moet dan wel heel duidelijk zijn. Docent en onderzoeker Ben van Hamersveld zei hierover in zijn presentatie op 11 maart: “We zeggen vaak: 'Een beeld zegt meer dan duizend woorden.' Maar dat is dus een probleem. Je hebt één boodschap. Die wil je laten overkomen. Je wilt niet dat de betekenis heel erg kan uitwaaieren.” Mensen moeten kortom direct snappen wat de boodschap van een beeld is, en niet hoeven raden naar de betekenis.
Dé manier om erachter te komen of je beeld duidelijk is, is door het voor te leggen aan verschillende mensen. En als je iedereen wilt bereiken, is het belangrijk om extra rekening te houden met mensen die moeite hebben met het lezen of verwerken van teksten en beelden - denk bijvoorbeeld aan mensen die laaggeletterdheid zijn, of mensen met een visuele beperking. De Taalunie zet zich de komende jaren nadrukkelijker in voor het wegnemen van talige en communicatieve drempels voor specifieke groepen in de samenleving, zoals mensen met een communicatieve beperking en laaggeletterden.
Netwerk Direct Duidelijk
Batul Kazmi-Lamens is communitymanager bij Gebruiker Centraal voor het Netwerk Direct Duidelijk. We stelden haar als hoofdorganisator en dagvoorzitter van het event een paar vragen over het netwerk en de dag.
Wat is het Netwerk Direct Duidelijk?
“Het Netwerk Direct Duidelijk is er voor professionals in de publieke sector die zich inzetten voor duidelijke overheidscommunicatie. Het netwerk is onderdeel van Gebruiker Centraal. Dat is een community van en voor mensen die werken aan de dienstverlening of communicatie van de overheid. Het doel: zorgen dat iedereen mee kan en wil doen met de overheid, omdat de overheid duidelijk communiceert en bruikbare diensten levert aan iedereen.”
“Binnen Netwerk Direct Duidelijk delen we kennis, praktijkervaringen en hulpmiddelen, en zoeken we de verbinding en verdieping op door nauwer samen te werken aan vraagstukken. Alles met als doel om overheidscommunicatie begrijpelijker, toegankelijker en inclusiever te maken.”
Waarom organiseerden jullie dit event over beeldtaal?
“Omdat begrijpelijke communicatie niet alleen over taal gaat. Beeld is minstens zo belangrijk. Beeld kan complexe informatie verduidelijken, mensen raken of juist afschrikken, en bijdragen aan inclusie of inclusie juist ondermijnen. Tegelijk zien we dat veel professionals in de praktijk zoekende zijn naar hoe je beeld effectief en verantwoord inzet. Met deze bijeenkomst wilden we deelnemers inspireren, praktische handvatten bieden én het gesprek openen: hoe gebruiken we beeld op een manier die communicatie echt begrijpelijker maakt?”
Wat waren voor jou de belangrijkste lessen van de dag?
“De belangrijkste les is dat we als overheid veel bewuster moeten omgaan met beeldgebruik in onze communicatie. Wat voor de één duidelijk is, kan voor een ander juist verwarrend zijn. Beeld kan soms verschillend geïnterpreteerd worden. Daarnaast hebben we ook met verschillende doelgroepen te maken, waaronder mensen met een visuele beperking. Hoe helpen we die zo goed mogelijk?”
“Dat betekent dat we niet zomaar beelden moeten gebruiken voor onze doelgroep, maar ook sámen met hen moeten toetsen: begrijpen zij de boodschap die we willen overbrengen met het beeld, eventueel in combinatie met tekst? Sluit het beeld aan bij hun belevingswereld? Testen met je doelgroep is onmisbaar. Het gaat niet om wat wij logisch of mooi vinden, maar om of de gebruiker de boodschap begrijpt.”
“Daarnaast vond ik het waardevol dat we ook de creatieve en verkennende aspecten van beeld hebben omarmd, zoals met de fotowedstrijd die we tijdens het event organiseerden. Beeld is niet alleen functioneel, maar brengt ook emotie en betekenis over. Die kracht van beeld moeten we ook benutten in overheidscommunicatie, juist als aanvulling op tekst en niet als alternatief.”
Waar kunnen mensen meer informatie vinden over dit thema en het Netwerk Direct Duidelijk?
“Je kunt alles terugvinden op de Netwerk Direct Duidelijk-pagina op de website van Gebruiker Centraal. Daar vind je nieuws, de agenda met bijeenkomsten en hulpmiddelen. Denk aan de Toolkit Taal, het boek Direct geleerd, duidelijk gedaan, het spel Zeg dat dan! en interviews met leden.”
“We zijn ook bezig met een stappenplan voor het testen van beeld, vergelijkbaar met hoe we nu teksten testen met Testlab on Tour. Als je lid wordt van het netwerk, blijf je op de hoogte van aankomende bijeenkomsten en ontwikkelingen. En je komt daar in contact met andere professionals die zich hard maken voor duidelijke overheidscommunicatie.”
Sprekers en onderwerpen bij Netwerk Direct Duidelijk live: blik op beeld
Na een presentatie op het plenaire podium door docent en onderzoeker Ben van Hamersveld, gingen de bezoekers op 11 maart uiteen in verschillende deelsessies. Zo gaf Mark van der Gun een sessie over hoe AI-tools beelden kunnen genereren, en hoe dat kan ondersteunen bij het verduidelijken van overheidscommunicatie. Saskia Soekhoe-Datadin en Joost de Wert van het ministerie van Algemene Zaken stonden stil bij de belangrijkste inzichten uit recent onderzoek naar de visuele herkenbaarheid en inclusiviteit van Nederlandse overheidscommunicatie.
Ralph Koppers van Indiveo en Fedor van Berkel van Purpose vertelden over een pilot met uitleganimaties binnen schuldhulpverlening om mensen in een kwetsbare situatie meer (be)grip te geven. Filip de Blois liet zien hoe ze (data)visualisaties maken bij het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL). Pauline Smabers en Charlotte Keuning van Coform deelden de belangrijkste lessen die zij hebben geleerd bij het ontwikkelen en testen van beeldbrieven, en hoe beeld je brieven écht kan versterken. Stefan Baas verzorgde een sessie over inclusief beeldgebruik: 'Je gaat het pas zien, als je het doorhebt.'
Lees ook het interview met Stefan Baas op de website van Gebruiker Centraal
Lees ook het interview met Ben van Hamersveld op de website van Gebruiker Centraal
Bekijk de Toolkit Taal voor tips over begrijpelijke communicatie
