In de vernieuwde maandelijkse rubriek van onze nieuwsbrief vragen we het studenten, docenten en onderzoekers. Eerst zetten we de neerlandistiek in Azië in de kijker. De afdelingen Nederlands hebben er een lange en boeiende geschiedenis en nemen een unieke positie in binnen de internationale neerlandistiek. In deze eerste vernieuwde editie vertelt Jihie Moon, hoofd van de afdeling Nederlands aan de HUFS (Hankuk University of Foreign Studies) in Seoul, Zuid-Korea, haar verhaal aan de hand van zes vragen.
1. Welke studie heb je gevolgd? Wat was de aanleiding en wat was je doel?
Ik ben afgestudeerd aan de afdeling Nederlands (BA) van HUFS en ben daarna naar Zuid-Afrika gegaan. Waarom Zuid-Afrika, vraagt u zich af? Destijds was Zuid-Afrika niet erg bekend in Zuid-Korea, maar ik had geleerd over de historische banden tussen Nederland en Zuid-Afrika, wat mijn nieuwsgierigheid wekte. Bovendien hoorde ik dat er tot dan toe nog niemand in Zuid-Korea Afrikaans had gestudeerd, dus ik besloot de uitdaging aan te gaan en 'de eerste te worden'! Zo begon ik mijn studie in Zuid-Afrika en had ik het geluk om geselecteerd te worden als beursstudent van de Zuid-Koreaanse regering.
Zo behaalde ik mijn MA en doctoraat in Afrikaanse en Nederlandse literatuur aan de Universiteit Stellenbosch in Zuid-Afrika, onder begeleiding van prof. Louise Viljoen. Mijn masterscriptie ging over de literaire representatie van de Boerenoorlog, en mijn proefschrift behandelde het postkolonialisme en identiteitspolitiek in Zuid-Afrikaanse autobiografische teksten. Een bijzonderheid is dat ik na het behalen van mijn doctoraat een tweede master (MA) in Nederlandkunde heb behaald aan de Universiteit Leiden in Nederland.
Mijn interesse in de Lage Landen begon toen ik elf was, met een serie van vijf kunstboeken die ik van de Kerstman kreeg. Deze boeken bevatten veel schilderijen van Vincent van Gogh, Rubens, Vermeer en Rembrandt, en ik was gefascineerd door deze werken. Op de basisschool schreef ik ook een boekverslag over het dagboek van Anne Frank. Destijds was ik me er niet van bewust dat deze ervaringen verband hielden met Nederland en Vlaanderen, maar deze elementen hebben uiteindelijk een belangrijke rol gespeeld in mijn keuze om Nederlands te studeren aan de universiteit.
Nu ik Nederlandstalige cultuur en literatuur aan studenten doceer, besef ik dat de Lage Landen altijd aanvoelden als geliefden naar wie ik verlangde, en nu zijn ze een onlosmakelijk deel van mij geworden.
2. Beschrijf een momentopname (snapshot) van een onvergetelijk moment in je werk op de afdeling.
Ik geef sinds 2009 les op de afdeling Nederlands in Seoul, en er zijn zoveel onvergetelijke momenten geweest. Hier zijn enkele hoogtepunten:
- Onze studenten voeren om het jaar een musical of toneelstuk op in het Nederlands. We hebben onder andere "Belle en het Beest", "The Sound of Music", "Legally Blonde" en "High School Musical" opgevoerd. Vorig jaar hebben we zelfs een Zuid-Koreaans toneelstuk vertaald en opgevoerd in het Nederlands. Meestal doen eerstejaars en tweedejaars studenten mee. Tijdens de voorbereidingen maak ik me altijd zorgen of het wel gaat lukken, maar op de dag van de uitvoering ben ik altijd ontroerd door de prachtige voorstelling die de studenten neerzetten.
- Het is ook ontzettend bevredigend om studenten die bij het alfabet zijn begonnen, een jaar later speeches te zien geven in het Nederlands tijdens onze spreekwedstrijd.
- In 2017 kwam professor Olf Praamstra van de Universiteit Leiden als gastdocent naar onze afdeling. De tijd die hij met onze studenten doorbracht, zal ik niet snel vergeten.
- Het meest voldoening geeft het als afgestudeerden succesvol zijn in hun carrière. Ik was ontzettend blij toen twee van mijn oud-studenten bij de Nederlandse ambassade gingen werken, toen een afgestudeerde diplomaat werd, en dit jaar nog toen een afgestudeerde slaagde voor het advocatenexamen.
- Ik kan ook nooit vergeten hoe we tijdens HUFS Wereldbeker eensgezind, net zo gepassioneerd als het Oranje-legioen, onze afdeling aanmoedigden.
- Persoonlijk was ik erg trots toen ik de prijs voor uitstekend onderzoek en de prijs voor uitstekend onderwijs van de universiteit ontving.
- In Zuid-Korea hebben we de Dag van de Leraar. De hartverwarmende berichten die studenten dan aan hun docenten schrijven, zijn altijd ontroerend. Ze maken je hart echt week.
3. Veel docenten Nederlands buiten het Nederlandse taalgebied staan voor grote uitdagingen: de werkdruk is hoog, hier en daar stagneert of daalt het aantal studenten dat in- en doorstroomt, sommige docenten werken alleen en hebben een gevoel van isolatie. Welke manieren heb jij om uitdagingen te overwinnen? Wat doe jij om je inspiratie, motivatie en professionaliteit op peil te houden?
Inderdaad. Al deze uitdagingen gelden ook voor onze afdeling. Onze afdeling heeft ook zo'n honderddertig studenten, en met veel lessen, administratieve taken en allerlei grote en kleine projecten is de werkdruk hoog en raken we soms vermoeid. Maar het gevoel van verantwoordelijkheid en de missie die ik voel als hoofd van de enige afdeling Nederlands in Zuid-Korea, is een grote drijfveer.
De fysieke afstand tussen Zuid-Korea en Europa vormt ook voor mij een uitdaging. In Zuid-Korea zijn er weinig kansen om het Nederlands te oefenen, en als je niet voortdurend en actief op zoek gaat naar informatie over Nederland en België, lijkt het alsof je op een gegeven moment hier en daar de verbinding verliest.
Daarom focus ik me op drie belangrijke aspecten:
1. Verbinding met de Neerlandistiek
Ten eerste probeer ik voortdurend verbonden te blijven met de Neerlandistiek. Ik neem bijvoorbeeld deel aan de docentenzomercursus van de Taalunie en presenteer regelmatig mijn onderzoek op het driejaarlijkse IVN-colloquium. Door deze interactie met andere neerlandici voel ik mee met de vergelijkbare uitdagingen die we delen, update ik mijn ervaring met de Nederlandstalige cultuur en ontvang ik academische stimulans en inspiratie. Ik weet ook dat er momenteel plannen zijn om een netwerk Neerlandistiek in Azië op te zetten. Ik hoop dat we via dit netwerk in de toekomst kennis en kunde kunnen uitwisselen met afdelingen Nederlands in andere landen en kunnen communiceren via verschillende programma's.
2. Op het gebied van vertaling
Het was mijn levensplan om vanaf mijn vijftigste te gaan vertalen, en een paar jaar geleden ben ik daarmee begonnen. Dankzij de steun van het Nederlands Letterenfonds heb ik in 2021 een werk van Sander Kollaard vertaald, en dit jaar een werk van Brigitte Ars. Vertalen... het voelt nooit gemakkelijk aan. Soms denk ik dagenlang na over het vinden van het juiste woord. Maar vertalen is uiteindelijk het brengen van de Nederlandstalige cultuur naar de Zuid-Koreaanse cultuur, en dat is ook onze missie.
3. Op het gebied van onderzoek
In juni van dit jaar werd ik door de Zuid-Koreaanse regering geselecteerd voor een onderzoeksproject dat tot 2034 zal lopen, met als thema 'Onderzoek naar Nederlandse (post)koloniale literatuur'. In de toekomst zal ik de koloniale geschiedenis en literatuur van Nederlands-Indië, Zuid-Afrika, de Caraïben en Suriname bestuderen, en proberen mijn expertise op mijn vakgebied niet te verliezen.
Zou het niet zo zijn dat als deze inspanningen geleverd worden, ze de basis vormen om de vele uitdagingen waarmee we worden geconfronteerd, zowel persoonlijk als beleidsmatig, te overwinnen?
4. Hoe zie je de toekomst van het Nederlands voor je?
In de eerste plaats is het een feit dat er veel uitdagingen bestaan voor het vreemdetalenonderwijs in het algemeen. AI en steeds slimmere vertaalmachines dwingen ons om fundamentele vragen te stellen over vreemdetalenonderwijs. Bovendien is Nederland 'Nummer één op de wereldranglijst van Engelse taalvaardigheid'(!) en Engels speelt inderdaad een belangrijke rol in het hoger onderwijs in Nederland. Daarop mag Nederland trots zijn, want Engelse taalvaardigheid is immers een concurrentievoordeel in de moderne samenleving.
Aan de andere kant is elke taal een wereld op zich. Via taal leren we de cultuur en geschiedenis van een land kennen. Is dat niet precies wat we doen in het onderwijs Nederlands wereldwijd? In deze context weet ik dat de regeringen van de Lage Landen, de Taalunie en de IVN veel inspanningen leveren en investeren in de ontwikkeling van het Nederlands. En die inspanningen creëren ook positieve signalen hier in Zuid-Korea, aan het oostelijke uiteinde. Het motiveert studenten en geeft docenten inspiratie en energie.
Ik denk dat de toekomst stabiel zal zijn als mensen trots zijn op hun moedertaal Nederlands, die de kern vormt van hun cultuur en identiteit, en als ze deze blijven ontwikkelen en voortdurend aandacht en steun geven aan het onderwijs Nederlands binnen en buiten het taalgebied. Onze afdeling is opgericht in 1971 en heeft zich al meer dan vijftig jaar gestaag ontwikkeld. Ik hoop dat we de komende vijftig jaar een bloeiende afdeling Nederlands kunnen blijven.
5. Welke betekenis heeft het Nederlands in jouw land? Welke connotaties roept het op?
Nu mensen spreken over een 'crisis in de geesteswetenschappen', wordt tegenwoordig veel nadruk gelegd op het belang van technologie en bètastudies, wat vaak resulteert in herstructureringen van universiteiten. Te midden van deze discussie over de crisis in de geesteswetenschappen en taalstudies, toen veel afdelingen ontmoedigd waren, kregen wij goed nieuws. In 2016 werd bij presidentieel decreet de wet ter bevordering van onderwijs in bijzondere vreemde talen (Critical Foreign Languages, CFL) opgesteld, en in 2022 werd het Nederlands geselecteerd als een van de CFL-programma’s van het Ministerie van Onderwijs. Dit project is bedoeld om taalexperts Nederlands op te leiden en Nederlandse taallessen aan te bieden aan het algemene publiek. Natuurlijk is de werklast enorm toegenomen maar als enige afdeling Nederlands in Zuid-Korea voelen we een grote verantwoordelijkheid.
In de afgelopen twee jaar hebben we veel programma's opgezet om Nederland en Vlaanderen te promoten en het Nederlands te onderwijzen aan Zuid-Koreanen. We sturen elk semester studenten als stagiairs naar de ambassade, en we organiseren intensieve cursussen tijdens de vakantie en culturele programma's. We geven ook lezingen aan het algemene publiek en middelbare scholieren om Zuid-Korea en Nederland en België dichter bij elkaar te brengen. Het effect is duidelijk zichtbaar. We kunnen voelen dat de interesse voor Nederland en België in Zuid-Korea zeker toenemen. Vorige week gaf ik een lezing op een middelbare school, en kunt u geloven dat van de vijftien aangeboden talen, het Nederlands de meeste aanmeldingen had?
De interesse voor Nederland als ASML en halfgeleider-partnerland, als 's werelds vierde grootste handelsnatie, als land van kunst, en als pionier op het gebied van waterbeheer en landbouw wordt steeds concreter. Desondanks denken veel mensen dat men in Nederland Engels spreekt, omdat Nederlanders zo goed Engels spreken. Het is duidelijk dat naarmate het belang van een land toeneemt, de interesse in zijn taal en cultuur ook groeit. Onze afdeling zal zich blijven inzetten om het belang en de cultuur van Nederland en België nog actiever te promoten
6. Welk boek ligt er nu op je nachtkastje?
Gelukkig liggen er nu twee boeken op mijn nachtkastje. Eén daarvan is "Revolusi" van David Van Reybrouck, dat ik vorig jaar kocht voor mijn onderzoek. Maar net zoals we gewend raken aan korte video's zoals Shorts in plaats van twee uur durende films, merk ik dat mijn aandachtsspanne voor het lezen van boeken ook korter wordt. Eerlijk gezegd maak ik me zorgen of ik het ooit helemaal zal uitlezen.
Ten tweede heb ik gehoord dat er eind dit jaar een tentoonstelling van Van Gogh's schilderijen in Zuid-Korea zal zijn, met veel vroege werken uit het Kröller-Müller Museum. Als voorbereiding daarop ben ik "Van Gogh. Alle werken in het Kröller-Müller Museum" aan het lezen (of bekijken!).
Meer informatie over het Nederlands in de wereld
De Taalunie wil de rol en meerwaarde van het Nederlands internationaal zichtbaar maken en beter benutten door het onderwijs, onderzoek en gebruik van de Nederlandse taal en Nederlandstalige cultuur te versterken en door internationale netwerken rond Nederlands verder uit te bouwen en met elkaar te verbinden. Studenten, docenten en onderwijsinstellingen, die buiten het taalgebied actief met het Nederlands bezig zijn, ontvangen verschillende vormen van steun. Verdere duurzame relaties komen er bijvoorbeeld door de juiste partners met elkaar in contact te brengen, door financiële ondersteuning van netwerken, gastdocenten, gastschrijvers, conferenties en projecten, maar ook door het toegankelijk maken van deskundigheidsbevordering, cursussen, toetsingsmogelijkheden en informatie over leermiddelen.
Meer informatie over het belang van het Nederlands internationaal.