Vorige maand maakte minister Dijkgraaf (OCW) bekend maatregelen te willen nemen om de toestroom van internationale studenten  in het hoger onderwijs te beheersen. Eén van de uitgangspunten voor de voorgestelde aanpak is het behouden en versterken van het Nederlands als taal in het hoger onderwijs.

Zorgen over de positie van het Nederlands binnen de wetenschap en in het hoger onderwijs zijn er al veel langer. Wanneer de specialisten niet meer over hun vak in het Nederlands kunnen spreken of schrijven heeft dit gevolgen voor de hele maatschappij. Het delen of overbrengen van kennis en inzichten aan een breder publiek wordt moeilijker wanneer de benodigde terminologie er niet in het Nederlands is of niet gevalideerd is.

Vaktaal en terminologie

Vaktaal is taal die eigen is aan een bepaald vak of beroep. In vaktaal worden termen gebruikt: woorden of woordgroepen met een vaste definitie die concepten van een specifiek kennisgebied uitdrukken. Termen dragen bij aan een heldere en duidelijke communicatie tussen vakgenoten, overheden, organisaties et cetera. Als iedereen dezelfde terminologie gebruikt en deze eenduidig beschreven is, kunnen verwarring en misverstanden in de communicatie voorkomen worden. Vaktaal staat overigens niet los van de algemene taal. Ook in de taal van iedere dag worden termen gebruikt.

Voor de ontwikkeling van het Nederlands is het belangrijk dat terminologie in het Nederlands gebruikt kan worden. De taal verarmt wanneer voor nieuwe ontdekkingen en ontwikkelingen geen Nederlandstalige term meer bedacht wordt. Dat treft bijvoorbeeld ook beleidsmakers die termen gebruiken en vertalers die termen uit teksten vertalen.

Wat doet de Taalunie voor Nederlandstalige terminologie?

Behalve aan algemene taal, schenkt de Taalunie in haar beleid ook veel aandacht aan terminologie. De Taalunie vindt het belangrijk dat mensen die met terminologie bezig zijn goed hun werk kunnen doen en dat de terminologie van het Nederlands goed beschreven en vastgelegd wordt. Het voeren van terminologiebeleid is als verdragstaak vastgelegd in het Taalunie-verdrag. Als beleidsorganisatie werken we daarvoor samen met partnerorganisaties. Voor de beschrijving van termen van een specifiek vakgebied is het uitgangspunt dat het vakgebied zelf verantwoordelijk is voor de eigen terminologie. De Taalunie geeft waar nodig een impuls.

De Taalunie ondersteunt terminologie op verschillende manieren met financiering:

Informatie en advies
Het Expertisecentrum Nederlandstalige Terminologie (ENT) dat bij het Instituut voor de Nederlandse Taal (INT) is ondergebracht biedt organisaties en individuen informatie en advies over de terminologiepraktijk en verwijzingen naar o.a. termenlijsten, tools en organisaties. In 2007 is hiervoor door de Taalunie het Steunpunt Nederlandse Terminologie opgericht. De activiteiten zijn in 2016 door het ENT overgenomen toen het INT meer verdragstaken voor de Taalunie ging uitvoeren.

Ontwikkeling van tools voor terminologiewerk
De TermTreffer is een extractietool voor Nederlandstalige teksten die ingezet kan worden voor het aanleggen en onderhouden van eentalige of meertalige terminologieverzamelingen. In de TermBeheerder kunnen verzamelde termen efficiënt beschreven en beheerd worden. In opdracht van de Taalunie worden beide tools nu doorontwikkeld door het INT en later dit jaar worden ze beschikbaar gesteld. Om het gebruik van de tools te promoten organiseert de Taalunie volgend jaar enkele workshops en webinars.

Terminologiebeschrijving
De Taalunie heeft een impuls gegeven aan het beschikbaar stellen van terminologie van enkele belangrijke domeinen door deze activiteiten financieel te steunen:

• het online Pinkhof Geneeskundig woordenboek;
• een pilot waarbij medische en zorgtaal in drie taalregisters, van specialistische naar algemene benamingen, beschreven wordt. De resultaten zijn hier te vinden;
• het project Nederlands als wetenschapstaal met als doel om de overstap van het middelbaar naar het hoger onderwijs te vergemakkelijken. In samenwerking met het Nederlands-Vlaams Platform Taalbeleid Hoger Onderwijs en het INT zijn termen uit de scheikunde en de wiskunde beschikbaar gekomen;
• de lijst HOTNeV met hogeronderwijsterminologie uit Nederland en Vlaanderen; 
• het Juridisch woordenboek (van M.C. Oosterveld-Egas Reparaz en J. Vuyk-Bosdriesz) met een uitgebreide en geactualiseerde beschrijving van juridische termen uit verschillende rechtsgebieden. Later dit jaar wordt deze verzameling via het INT online beschikbaar gesteld.

Contact met het veld
Sinds de oprichting van NL-Term in 1997 ondersteunt de Taalunie de activiteiten van deze Vlaams-Nederlandse veldorganisatie. In april 2023 was NL-Term medeorganisator van een groot internationaal congres over domeinverlies en domeinwinst plaats. Verder vindt jaarlijks de TiNT-dag (Terminologie in het Nederlandse Taalgebied) plaats voor terminologen, vakspecialisten, vertalers, onderzoekers, studenten en andere belangstellenden.

Al deze initiatieven dragen bij aan het versterken van de Nederlandstalige terminologie en daarmee aan de ontwikkeling en het behoud van het Nederlands in alle domeinen.