Afgelopen jaar werd er in Wroclaw de cursus Ondertitelen georganiseerd. Het idee kwam van Agata Szubert. ‘Enkele jaren geleden mocht ik aan een vergelijkbare cursus in Brussel deelnemen. Deze werd door de Taalunie georganiseerd, in samenwerking met Luc Loonbeek en Luc Dierickx: docenten ondertitelen aan de Brusselse campus van de KULeuven. En als het in Brussel werkte, zou het ook bij ons moeten lukken, dacht ik.’ Zo gezegd, zo gedaan: in samenwerking met Erasmus+, de Taalunie en de Vlaamse Vertegenwoordiging in Warschau organiseerde ze deze bijzondere cursus. Vandaag vertellen we hier wat meer over.
Over de cursus ondertitelen
De cursus werd in het leven geroepen op basis van enkele noden. ‘Eerst en vooral: ondertitelen is nooit deel geweest van het curriculum aan onze universiteiten. Toch is er een grote vraag naar ondertitelaars, dus moest hier iets mee gedaan worden’ aldus Agata. Daarom werd er gekozen voor een cursus van een week: dat is voldoende tijd om zowel de theoretische als de praktische kant onder de knie te krijgen én heb je ruimte om ook praktisch te oefenen. Door het grote enthousiasme werd er bovendien gekozen om de cursus niet enkel open te zetten voor studenten uit Wroclaw, maar ook voor studenten uit andere landen.
Over de organisatie
De oorspronkelijke bedoeling was om Tsjechië (Olomouc) en Slovakije (Bratislava) deel te laten nemen. Maar hoe financier je het verblijf van de buitenlandse studenten in Polen? Toen kwam er onverwacht hulp van Erasmus+, in de vorm van financiering van korte studieverblijven in het buitenland. Dit loste het grootste organisatorische probleem op – en de studenten konden komen.
En wat nog meer: er zijn nu Blended Intensive Programma’s ontwikkeld, ook van Erasmus+. Dankzij dit idee, en ook een opening van de nieuwe mogelijkheden binnen de studentenmobiliteit, is deze cursus rijker geworden aan het online-gedeelte, en daarnaast ook aan extra Tsjechische universiteiten (Praag en Brno) en een extra land (Hongarije, Debrecen). ‘Wat dus oorspronkelijk bedoeld was als een vrij klein evenement met hooguit 20 deelnemende studenten en 5 docenten in totaal, is uiteindelijk bijna verdubbeld qua aantal deelnemers en docenten’, vertelt Agata enthousiast.
De inhoud
De cursus werd afgetrapt met een online-gedeelte, waar de tijd genomen werd om alle theoretische kwesties te bespreken. Deze kwamen ruim en uitgebreid aan bod (en werden weer in de grootste mate verzorgd door experts in het vak Luc Dierickx en Luc Loonbeek van de KULeuven), zodat de studenten goed onderbouwd aan de slag konden. Daarop volgden dan vijf intense werkdagen in Wroclaw: het puur praktisch gaan ondertitelen van Vlaamse kortfilms. Het eindproduct was schitterend: een filmavond in een echte bioscoop, met vijf films voorzien van ondertiteling in al die vier talen van de studenten (Pools, Tsjechisch, Slovaaks en Hongaars). ‘De filmavond trok dankzij zijn open formule en gratis toegang ook meer toeschouwers aan dan alleen de betrokken studenten en docenten’, glimlacht Agata.
Waar moest je rekening mee houden?
‘De graad van papierwerk bij het afsluiten en afrekenen van het project. Iedere universiteit heeft haar eigen wandelpaden. Zo moeten sommige documenten (facturen en dergelijke) door bepaalde mensen worden goedgekeurd, en in andere gevallen moet je dan weer een goedkeuring vooraf krijgen. Dit soort dingen moet je goed onderzoeken, idealiter vóór aanvang van de cursus. Verder is het altijd een kwestie van goede afspraken maken – en nakomen. We plannen om in de zomer van 2024 de volgende (wat aangepaste en uitgebreide) editie van onze cursus te organiseren - dus ik denk dat ik tegen september 2023 aan de slag ga met de voorbereidingsfase.’
De mooiste lessen
‘Eerst en vooral hebben we verschillende generaties ondertitelaars-neerlandici bij elkaar gebracht. Dit zorgde voor een interessante uitwisseling van kennis betreffende de kunst van het ondertitelen, maar heeft ook de persoonlijke banden versterkt. We weten nu veel beter wie in onze regio waarmee bezig is, waardoor er gewerkt kan worden aan de versterking van netwerken – en er een grotere focus komt te liggen op het belang van (juist) ondertitelen.’
Wat was jouw favoriete deel van dit verhaal?
‘Het leukste waren de mensen: het was fantastisch om collega’s te zien leren wat ze nog niet kenden - en hun enthousiasme was absoluut aanstekelijk. Ik weet heel zeker dat mijn collega’s uit Hongarije, Slovakije en Tsjechië nu zelf in staat zijn om de kennis van het ondertitelen over te brengen aan hun studenten ter plekke, aan hun moederuniversiteiten. Daarnaast was het ook zo ontzettend fijn om de studenten hun enthousiasme te voelen tegen het einde van de filmavond, wanneer ze hun eigen naam bij de ondertitels op groot scherm zagen.
Bij de afloop van onze cursus in september stonden nog twee evenementen in het vooruitzicht die dan vooral dankzij de Taalunie tot stand konden worden gebracht: een Vlaamse-kortfilmavond in Debrecen, en een andere in Olomouc. Naar de bioscoop in Wrocław kwamen vooral Poolse toeschouwers die de Poolse ondertitels konden waarderen. Bij de filmavond in Debrecen waren de Hongaarse ondertitels essentieel, en in Olomouc kwam het werk van zowel de Tsjechische als de Slovaakse ondertitelaars op de voorgrond. En elke jonge ondertitelaar kent nu zeker het kippenvel van: ‘kijk, dit is mijn werk!’. Een gevoel dat onmogelijk onder woorden te brengen valt.
Het enthousiasme en het plezier van bij elkaar horen en van – in samenwerking met anderen, maar toch zelfstandig – meerwaarde te geven aan een bestaand kunstwerk geeft enorm veel energie en zin om weer iets nieuws te bedenken!’
