Aanleiding: Taalunie-project ‘Taal en zorg’ 

In 2020 startte de Taalunie met het project ‘Taal en zorg’. Hiermee wilden we aandacht vragen voor begrijpelijke medische communicatie. Goede zorg en heldere communicatie gaan immers hand in hand. Wie goed geïnformeerd is, maakt betere beslissingen over zijn of haar gezondheid. Tegelijk brengt heldere communicatie ook verbinding tot stand. We voelen ons goed als we begrijpen en we voelen ons misschien nog beter als we begrepen worden. 

In 2021 publiceerde de Taalunie het onderzoeksrapport ‘Injectie voor taal’, waarin we in kaart brachten welke initiatieven in Nederland en Vlaanderen genomen worden om medische communicatie begrijpelijker te maken. Daarbij maakten we ook een stappenplan dat kan helpen om begrijpelijke taalmaterialen te ontwikkelen. Dat stappenplan staat inmiddels, aangevuld met tips en links, online en kan door iedereen gebruikt worden. Tips of aanvullingen zijn meer dan welkom! 

Parallel aan de publicatie van het rapport reikte de Taalunie een ZorgVoorZorgPrijs uit om een beloftevol communicatie-initiatief wind in de zeilen te geven. Achttien initiatieven dongen mee naar de prijs en de jury bekroonde uiteindelijk Indiveo, dat medische informatie in begrijpelijke animatiefilmpjes verpakt.

Van de ZorgVoorZorgPrijs en van het rapport leerden we dat er al ontzettend veel initiatieven worden genomen om medische communicatie toegankelijker te maken én dat er veel goede wil bestaat om die initiatieven in de praktijk te brengen. Een veld waarin er zo veel goede wil bestaat en zo veel initiatieven ontwikkeld worden, kan alleen maar de vruchten plukken van uitwisseling en verbinding, tussen verschillende organisaties, vanuit verschillende perspectieven, én over de Nederlands-Vlaamse grens heen. Voor dat doel besloten we een webinar te organiseren en daarvoor zochten we de samenwerking met Zorgnet-Icuro. Ook bij die organisatie staat heldere communicatie hoog op de agenda. Als koepelorganisatie van meer dan 750 zorgorganisaties in zowel woonzorg, geestelijke gezondheidszorg als de ziekenhuissector trekt Zorgnet-Icuro mee de kar voor begrijpelijke communicatie in de zorg. 

Presentatie Indiveo en patiëntentijdschrift T-oetertoe 

In het webinar presenteerden we twee ‘good practices’. ZorgVoorZorgPrijs-winnaar Ralph Koppers stelde Indiveo uit Leeuwarden voor en Goedele Miseur vertelde over het patiëntentijdschrift T-oetertoe van Universitair Psychiatrisch Centrum Duffel. Twee heel verschillende initiatieven met verschillende doelen en achtergronden, maar beide in de breedte inspirerend voor de gezondheidssector.

Indiveo verpakt medische informatie in begrijpelijke beeldverhalen. Daarvoor gebruikt de organisatie zogenaamde Divi’s: animatiefilmpjes die patiënten informeren over aankomend onderzoek, ziektebeelden en behandelingen. Longarts Ralph Koppers richtte Indiveo in 2016 op, en inmiddels zijn er meer dan 330 animaties gemaakt die zorgvragers én zorgverleners helpen om medische behandelingen duidelijk uit te leggen. Tijdens zijn presentatie lichtte Ralph toe hoe zorgverleners zelf, inhoudelijk en technisch, aan de slag kunnen gaan met Divi’s.

Patiëntentijdschrift T-oetertoe van UPC Duffel wil bemoedigende en inspirerende verhalen en portretten brengen die er voor ‘mensen met geduld’ toe doen. Het is geen blad speciaal voor ‘bewoners’, ‘zorgvragers’, ‘cliënten’ of ‘(ex)patiënten’, want die aanspreekvormen wekken de indruk dat iemand samenvalt met zijn psychiatrische problematiek, diagnose of context, en een mens is meer dan dat. Het tijdschrift zet vanuit de herstelgedachte in op verbinding tussen mensen en de kracht van verhalen om de lezers te helpen tot nieuwe inzichten te komen, te zien waar je kwetsbaarheden en talenten liggen en daardoor de regie over je eigen leven (terug) te krijgen.

Kijk de presentaties van Ralph Koppers over Indiveo en van Goede Miseur over T-oetertoe terug in deze video.

Uitwisseling tussen webinar-deelnemers: belangrijke aandachtspunten 

Na de presentaties gingen de webinar-deelnemers uiteen in groepen om eigen ervaringen met heldere communicatie in de zorg te delen en onderling problemen, vragen, en goede voorbeelden te bespreken. Enkele belangrijke aandachtspunten die hierbij naar voren kwamen: 

• Veel terminologie voor ziektes en andere zorgtermen is over te nemen tussen zorgorganisaties in Nederland én Vlaanderen; 
• Voor de omgang met anderstaligen worden al ‘sociale tolken’ ingezet. Uniforme iconen en beelden zouden ook een oplossing kunnen zijn en hiervoor bestaan al verschillende initiatieven en databanken (zie bijvoorbeeld https://www.zanzu.nl/nl, https://www.pharos.nl/begrijpjelichaam/, https://gezondheidsvaardigheden.nl/raadplegen/afbeeldingen-kanker-nl/); 
• Verlies niet uit het oog dat naast materialen en animaties met uitleg het goede gesprek met de patiënt van groot belang blijft. Als de basisinformatie in het ondersteunende materiaal begrijpelijk en op orde is, biedt dat extra tijd voor persoonlijke aandacht aan de patiënt; 
• Bij patiënten en communicatiediensten leeft de vraag naar begrijpelijke communicatie volop, maar bij veel zorgverleners moet het bewustzijn nog groeien; 
• Communicatiediensten zouden binnen zorginstellingen een cruciale en coördinerende rol kunnen spelen in het begrijpelijker maken van de communicatie(middelen), en diensten kunnen ook onderling van elkaar leren; 
• In grote ziekenhuizen wordt ervaren dat het soms lastig is om een brede aanpak te creëren. In dit WHO-rapport wordt hier ook over gesproken. Intern kan je dit model gebruiken om te kijken wie waar mee aan de slag moet; 
• Er zijn veel initiatieven van verschillende organisaties. Het is goed om die samen te brengen en te clusteren tot een overzichtelijk geheel; 
• Een bijkomend idee is om werkgroepen te vormen en thema’s uit te zetten onder de ziekenhuizen (en andere zorginstellingen). 

Er is en blijft veel behoefte aan uitwisseling en efficiënte samenwerking rond begrijpelijke communicatie in de zorg. Een doel om aan het blijven werken dus! Houd voor nieuwe initiatieven en activiteiten onze website en andere communicatiekanalen in de gaten.