Het CEFR, het Common European Framework of Reference for Languages, is een instrument dat helpt beschrijven hoe iemand een taal beheerst. Het is een belangrijk referentiekader om het taalbeheersingsniveau van mensen die een vreemde taal leren in Europa op een uniforme manier te beschrijven en vergelijken. Het wordt gebruikt in zowel het vreemdetalen- als tweedetaalonderwijs – en is broodnodig om transparant te communiceren rond taal en taalontwikkeling. Vandaag vertellen we wat meer over het ontstaan van het CEFR – en over de inspanningen van de Taalunie om dit instrument toegankelijk te maken voor het onderwijs Nederlands als tweede en vreemde taal.  

2001: de Raad van Europa publiceert het Common European Framework of Reference for Languages (CEFR) 

De publicatie van het CEFR in 2001 was het rechtstreekse gevolg van een zoektocht naar manieren om onderwijsprogramma’s te bevorderen. Het doel van dit instrument? Vreemde talen onderwijzen op een manier die de daadwerkelijke taalververwerving bevordert. Met behulp van het CEFR worden taalbehoeften vastgesteld – en in het kader worden zowel de kennis als vaardigheden die nodig zijn voor verwerving bepaald en opgesomd. 

Het in 2001 gelanceerde CEFR vormde een belangrijk keerpunt in het talenonderwijs, omdat het kan worden aangepast en gebruikt in meerdere contexten – en omdat het voor alle talen kan worden toegepast. En het is precies daar waar de Taalunie bij kwam kijken. 

2008: de Taalunie publiceert een Nederlandse vertaling van het document: het Gemeenschappelijk Europees Referentiekader voor Moderne Vreemde Talen (ERK) 

Behalve als systeem om de voortgang van leerders in verschillende fasen van hun taalleerproces te beschrijven en te toetsen, wordt het CEFR eveneens gebruikt als basis voor de uitwerking van lesprogramma's, leerplanrichtlijnen, examens en leerboeken in Europa. Het was dus noodzakelijk om dit instrument ook toegankelijk te maken voor het onderwijs Nederlands als tweede en vreemde taal. De Taalunie zette haar schouders hieronder en publiceerde in 2008 een vertaling van het document: het Gemeenschappelijk Europees Referentiekader voor Moderne Vreemde Talen: Leren, Onderwijzen, Beoordelen (ERK). 

Je kan het vertaalde document hier downloaden, of een bezoekje brengen aan de website ERK Nederlands: een extra hulpmiddel om het ERK beter te leren kennen. De website bevat voorbeelden van taken en uitwerkingen door cursisten die een duidelijk beeld geven bij de betekenis van de verschillende ERK-niveaus. Daarnaast biedt de website ook een interactieve oefenmodule. De site heeft als doelpubliek (voornamelijk) docenten Nederlands aan anderstaligen, materiaalontwikkelaars, onderwijsondersteuners, beoordelaars, werkgevers en arbeidsbemiddelaars. 

2020: de Raad van Europa publiceert nieuwe editie, het CEFR Companion Volume  

Het nieuwe Common European Framework of Reference for Languages: Learning, teaching, assessment – Companion Volume is een actualisatie van het CEFR uit 2001.  

Het weerspiegelt – en speelt in op - de academische en maatschappelijke ontwikkelingen sinds de publicatie van de CEFR in 2001. Veel van de wijzigingen en toevoegingen zijn dan ook gebeurd op basis van (praktijk)ervaring met het CEFR – en stoelen op input die gegeven werd vanuit verschillende Europese landen.  
Het uiteindelijke resultaat presenteert de belangrijkste aspecten van het CEFR voor onderwijs en leren in een gebruiksvriendelijke vorm en bevat de volledige set uitgebreide CEFR-descriptoren, die de set uit 2001 vervangen. Deze omvatten nu schalen voor mediatie, online-interactie, meertalige/pluriculturele competentie en competenties voor gebarentalen. De illustratieve descriptoren zijn nu genderneutraal en aangepast met specifieke formuleringen voor gebarentalen. 

2022: de Taalunie publiceert een Nederlandse vertaling van het CEFR Companion Volume 

Met een nieuwe editie van het CEFR, komt natuurlijk ook de vraag naar een nieuwe vertaling. En die vraag werd gehoord: in de afgelopen twee jaar liet de Taalunie de tekst vertalen en valideren met een commissie van experten. Vandaag delen we, met veel trots, het uiteindelijke resultaat. Enkele zaken die de moeite waard zijn om op in te zoomen: 

- In de nieuwe Nederlandse vertaling is gekozen voor de vertaling ‘mediatie’ van het Engelse 'mediation', waar dat in oudere teksten 'bemiddeling' was.
- De descriptorschalen zijn nu, net als in het Engels, gender- en modaliteitsneutraal geformuleerd. 
- In het referentiekader is er nu ook aandacht voor het pre-A1-niveau.  
- Er is specifieke aandacht voor de doelgroep van doven en slechthorenden (zoals een apart hoofdstuk, aparte schalen rond gebarentaal, …)